Blog

Bix Beiderbecke ve işitilmemiş o notaya ulaşabilmek: “Young Man with a Horn”

Blog
Bix Beiderbecke ve işitilmemiş o notaya ulaşabilmek: “Young Man with a Horn”

28.01.2021

Yazı: Merdan Çaba Geçer

Charlie Parker efsanesine saygı duruşu niteliğindeki Clint Eastwood filmi Bird, Diana Ross'un Billie Holiday’e hayat verdiği Lady Sings the Blues, Don Cheadle’ın Miles Davis’i yakın plana aldığı rüya projesi Miles Ahead, Oscar ödüllü bir Jamie Foxx performansı içeren Ray… Sinema tarihi cazın unutulmaz isimlerini odağına yerleştiren sayısız biyografiyle bezeli olsa da, 70. senesine giren Michael Curtiz filmi Young Man with a Horn’un (1950) bu kategoride özel bir yeri var: ilk defa kişisel yaşamı trajedilerle çevrili bir müzikal deha, büyük bütçeli bir Hollywood prodüksiyonunun merkezindeydi.

Kornet ve trompet icracısı, caz piyanisti ve besteci olan Bix Beiderbecke; genç yaşında inanılmaz bir üne kavuşmasının ardından 1931’de, henüz 28 yaşında hayatını kaybetmişti, malum. Young Man with a Horn’un hikâyesi genel anlamda, Louis Armstrong ve Muggsy Spanier ile birlikte 1920'li yılların en etkili virtüözlerinden olan Beiderbecke'nin hayatına ve müziğine dayanmakta. Gerçi filmin tam olarak biyografi kodları taşıdığını söylemek de zor bir yandan; “serbest bir uyarlama” daha doğru bir tanım.

Dorothy Baker'ın 1938'de yazdığı aynı adlı Beiderbecke biyografisinden esinlenmiş olmasına rağmen ABD'li caz yazarı ve akademisyen Scott Yanow, filmin onun yaşamıyla alakası olmadığını ve biyografik materyallerin keyfi olarak kullanıldığını söylüyor örneğin. Final de -belki dönemin gişe kaygıları gereğince- oldukça farklı bir sonla noktalanmakta. Yine de kurgusal trompetçimiz Rick Martin’in çete liderleriyle yaptığı kavgalar, Chicago'dan New York'a geçiş süreci, alkolizmle olan savaşı oldukça tanıdık.

Beiderbecke’in kurgusal tahayüllü olarak Rick Martin karakteri

Henüz küçük bir çocukken, bir tefeci dükkanında trompet görmesiyle başlıyor Rick Martin’in serüveni. Caz kulüplerinin önünden geçerken aklını başından alan melodiler, pencere pervazından kafasını uzatmasına ve hayatının değişmesine önayak oluyor. Renklerin ABD halkını keskin sınırlarla ayrıştırdığı bir dönemde, siyah bir müzisyen olan Art Hazzard, meraklı çocuğa ilk trompetini hediye ediyor. Hazzard’ın ellerinde yetişen Rick’in büyüdüğünü, başroldeki Kirk Douglas’ın suretine büründüğünü görüyoruz.

Trompetin hiç işitilmemiş, en yüksek notasına ulaşma hayali devam etse de geçimini sağlamak için beyaz orkestralarda iş bulmak zorunda artık. Ancak pek de uyum sağlayabilen biri değil; doğaçlamaya olan tutkusu, her seferinde başını belaya sokmakta. Öte yandan iş arkadaşları, onun Art Hazzard ve grubuyla takılmasını istemiyor. Cazın ana vatanlarından New Orleans'ta üretim yapan siyahlar ve popülist dans orkestralarının üyeleri beyazların tezatlıkları, filmin tam kalbinde yatmakta.

Piyanist Smoke Willoughby ve Doris Day’in hayat verdiği caz vokalisti Jo Jordan’ın yanı sıra, öyküye tam bir femme fatale arketipi olan Amy North (Lauren Bacall) dâhil oluyor. Müziğinden hoşlanmayan, onun kariyeriyle ilgilenmeyen bu gizemli kadına duyduğu aşkın yanı sıra arzuladığı notaya bir türlü ulaşamaması, biricik ustası Hazzard’ın vefatı; Martin için sonun başlangıcına, alkolizmle olan savaşına işaret ediyor.

Gizli kahramanlar: Harry James ve Hoagy Carmichael

1950 senesinde, The New York Times’da yer alan bir kritikte Young Man with a Horn için şöyle denmekte: “Filmin görünmez kahramanı; Rick Martin’in biricik trompetinden çılgınca, ümitsizce ve arayış içinde dökülen heyecan verici müziğin sahibi, yaşlı maestro Harry James. Film müziğinin tamamlayıcı bir unsurdan öte olduğu durumlardan biri var burada: Müzik, filmin ruhu.”

Sahiden de film, gücünü büyük anlamda kulağımıza çalınan caz parçalarından almakta. Rick Martin’in trompet sahnelerini icra eden Harry James’in -her ne kadar kişisel yaşamı itibariyle övgüyle anılmasa da- filme olan katkıları inkâr edilemez. Dönemin en meşhur trompetçilerinden olan, oyunculuk kariyeriyle de tanınan James, aynı zamanda danışman olarak da sette yer almış; enstrümanın kulanımı hakkında Kirk Douglas’a yönlendirmelerde bulunmuş. Filmdeki icraların yer aldığı soundtrack albümünün, o dönem Billboard listesinin en üst sırasına kadar tırmandığını belirtelim.

Bir başka önemli müzisyen olan, meşhur piyanist/söz yazarı Hoagy Carmichael’a da değinmek zaruri. Bix Beiderbecke'in gerçek hayattaki dostu ve müzikal ortağı olan isim, hem yapımın oyuncu kadrosunda yer almış hem de müzisyen hakkında çeşitli ipuçları vererek Douglas'ın performansını geliştirmesinde yardımcı olmuş. Filmde Martin’in en iyi arkadaşı Smoke’u canlandırıyor, yer yer dördüncü duvarı yıkarak seyirciye onun hakkında bilgiler veriyor.

Young Man with a Horn ekranı Hoagy Carmichael’ın monoloğuyla, bizlere yönelttiği şu cümlelerle karartıyor: “Rick anlaşıIması çok zor bir adamdı. Ve uzunca bir süre, o da kendisini anlamamıştı. Lakin yaşama arzusu büyük bir öğretmendir. Her şeyin bir trompetle söylenemeyeceğini öğrendi. Belki de bu yüzden Rick, önce insan olmayı başarmak için yola çıktı; sonra da, müzisyen olmayı. Ne müzisyen ama!”

Bu cümleleri yukarılarda bir yerlerde Bix Beiderbecke de duyuyordur belki, kim bilir…

Bunlar da ilginizi çekebilir

Bizi Takip Edin
TR EN
Etkinlikleri etiketlere göre filtreleyin
18 EYL PZT
-
19 EYL SAL
-
20 EYL ÇAR
-
21 EYL PER
1

18:30

Söyleşi Akbank 41. Günümüz Sanatçıları Ödülü Sergisi Sergi Konuşmaları: "Spinoza'ya Saygı"

Akbank Sanat

22 EYL CUM
-
23 EYL CMT
1

20:30

Konser Mercan Dede Live DJ Set with Secret Tribe

Müze Gazhane

24 EYL PAZ
3

11:00

Konser Yarkın Duo (Nağme Yarkın & Baturay Yarkın)

Sakıp Sabancı Müzesi

14:00

Söyleşi fugamundi x Mert Pekduraner Caz Dinleme Kulübü

Bant Mag. Havuz / Bina

19:00

Atölye Jazz-hop Junction: Da Poet ile Beatmaking Atölyesi

Kolektif House Moda

25 EYL PZT
1

21:00

Konser Al Di Meola

AKM Tiyatro Salonu

26 EYL SAL
2

19:00

Konser Kâmil Özler Trio & Yasemin Özler

Akbank Sanat

20:00

Konser Sub-Rehavi

Yeldeğirmeni Sanat Merkezi

27 EYL ÇAR
4

19:00

Konser Yumi Ito

Akbank Sanat

20:00

Konser Neşet Ruacan, Cem Tuncer, Yarkın Tuncer

Yeldeğirmeni Sanat Merkezi

20:30

Konser Mert Pekduraner

Çevre Tiyatrosu / Semaver Kumpanya

22:00

Konser KAM x Yasemin Mori

Bova

28 EYL PER
2

18:30

Konser Onur Çalışkan

CoBAC Workspace Terrace Garden

21:00

Konser All Night Jazz: BOSQ, Zeynep Erbay, Recep Şencan

Frankhan

29 EYL CUM
2

20:30

Konser Terence Blanchard featuring the E-Collective with Turtle Island Quartet

Zorlu PSM, Turkcell Platinum Sahnesi

22:00

Konser Ayyuka

Babylon

30 EYL CMT
6

11:00

Atölye Çılgın Çocuk Orkestrası

Akbank Sanat

16:00

Söyleşi Türkiye Caz Ağı Paneli: Müzik Yoluyla Mekânı Kavramak

Yeldeğirmeni Sanat Merkezi

19:00

Konser Hend

North Studio

20:00

Söyleşi Caz'ın Kıtaları

Outro Record Store

22:00

Konser Gabi Hartmann

Babylon

22:00

Konser LoftCaz Plak Seçkisi

Outro Record Store

01 EKİ PAZ
2

18:30

Konser İdil Naz Dönmez & Rüzgar Yıldırım

Alan Kadıköy Amfi Tiyatro

20:30

Konser Ozan Musluoğlu Quartet ft. Kerem Görsev

Alan Kadıköy

02 EKİ PZT
1

20:30

Konser Lakecia Benjamin “Phoenix”

Ses Tiyatrosu

03 EKİ SAL
3

19:00

Konser Wayne Shorter Anısına

Akbank Sanat

20:00

Konser Şevket Akıncı, Mehmet Korkmaz, İlhami Tunç Gençer

Arter

20:30

Konser Sissoko / Segal / Parisien / Peirani “Les Egarés”

Cemal Reşit Rey Konser Salonu

04 EKİ ÇAR
3

19:00

Konser Zoe Rahman Trio "Colour of Sound"

Akbank Sanat

21:30

Konser Immanuel Wilkins Trio

Babylon

21:30

Konser Tribute to Ella & Louis

Nardis Jazz Club

05 EKİ PER
2

19:00

Konser Bulut Gülen “Bosphorus Train”

Akbank Sanat

21:30

Konser Hidden Orchestra

Babylon

06 EKİ CUM
2

20:30

Konser Ladies and New Standards

Zorlu PSM, Turkcell Platinum Sahnesi

22:00

Konser Mehmet Uluğ Gecesi: İlhan Erşahin & Friends

Babylon

07 EKİ CMT
4

11:00

Atölye Çılgın Çocuk Orkestrası

Akbank Sanat

15:00

Söyleşi Afro-Cuban Jazz: Tarihi ve Bugünü

Akbank Sanat

20:30

Konser Tord Gustavsen Trio

Zorlu PSM, Turkcell Platinum Sahnesi

22:00

Konser Erik Truffaz "Rollin’ & Clap!"

Babylon

08 EKİ PAZ
3

11:30

Konser Cazlı Brunch

Serenita, SES Eşitlik ve Dayanışma Derneği Lokali

16:00

Konser Alara Tütüncü Duo

MSGSÜ Tophane-i Amire Kültür ve Sanat Merkezi

19:00

Konser Seçil Akmirza & Alp Ersönmez Band

Bizim Tepe

Etkinliği takviminize ekleyin

E-Bülten'e üye olun