Blog

İki dünyanın davulcusu: Okay Temiz

Blog
İki dünyanın davulcusu: Okay Temiz

03.09.2021

Yazı: İlayda Güler

İllüstrasyon: Saydan Akşit

Perküsyonist, davulcu ve besteci Okay Temiz, yarım asrı geçkin bir süredir geleneksel tınılarımızı global caz sahnesine taşıyarak kültür elçiliği yapan çok kıymetli bir müzik figürü. En önemli projelerinden biri olan Oriental Wind ile 8 Ekim’de Akbank Caz Festivali kapsamında Zorlu PSM Turkcell Platinum Sahnesi’nde çalacağı konser öncesinde, müzisyenin iki dünya arasında geçen kariyerinden satır başlarına bakıyor ve bulunduğu mekânlar üzerinden, geçirdiği müzikal evrelerinin izini sürüyoruz.

Tanışma: Anne karnı - Menekşe Çiftliği - Ankara

Ut ve cümbüş çalan annesinin henüz karnındayken, enstrümanlardan aldığı titreşimler sayesinde müzikle tanıştı Okay Temiz. Birlikte fasıl geçilen çocukluk günlerinde, yanları kontrplaktan yapılmış bir koltuğa vura vura annesine eşlik ettiği zamanlar ise ritme dair ilk keşiflerini yaptı.

Subay olan babası, görevinden ayrılınca ailesiyle birlikte Çatalca’da bir çiftliğe yerleşen müzisyen burada doğayı dinlemeyi öğrendiğini, daha sonra müziğini ciddi ölçüde etkileyecek sesleri biriktirdiğini şöyle anlatıyor: “Yaz aylarında koyun çobanlığı yaparken, geceleri dağa gidiyordum. Babam, 'Al oğlum’ deyip 25 koyun veriyordu. Gece dağda tabiatla baş başa, o çan sesleri, o rüzgarın sesi, koyunların sesleri, bütün o sesleri duyarak yaşadım ben. Müziğimdeki o çan sesleri, o rüzgarın sesi nereden geliyor sanıyorsun? Çocukluğumdan, yaşanmışlıktan.” Bunlar dışında, bölgede yaşayan Pomaklar ve Romanlardan duyduğu müziklerin ritmini de belleğinde saklamayı ihmal etmedi.

Tarlalarda, traktör tepesinde geçen yıllardan sonra, annesinin yönlendirmesi üzerine Ankara Devlet Konservatuarı’nda müzik eğitimi almaya başlayan Temiz, enstrümanıyla buluşma hikâyesini de şöyle anlatıyor: “Konservatuara girdiğimde, ben trompet istiyordum. Dişlerin bozuk dediler, alakası yok. Trompete adam almışlar, yer yok. Trombon dedim, kolun kısa dediler, kontrbas istedim boyun kısa dediler. Sonra ellerime baktılar. Davul çalacaksın dediler. Anladım ki, davulda adam yokmuş, ondan.” Hevesi kırılmış bir şekilde başladığı konservatuara çok çalışarak devam etse de, daha ilk yılında dışarıda çalmaya başladığı için katı kurallarla örülmüş duvarın dışında kaldı ve buradaki macerası kısa sürdü.

Ustalaşma: İsveç - Finlandiya

Uzun yıllar boyunca türlü orkestralarda dans müziği yapan müzisyenin asıl hayali bir big band davulcusu olmak, caz çalmaktı. 1967’de, davul almak için İtalya’ya doğru yolculuk yaparken Almanya’da karşılaştığı bir müzik grubunun davetiyle 1 ay Danimarka’da çaldı, ardından en üretken yıllarını yaşayacağı İsveç’e geçti. O dönem, Paris ve Kopenhag ile birlikte cazın Avrupa’daki 3 merkezinden biri olan Stockholm’de, trompetçi Muvaffak “Maffy” Falay ile tanıştı ve birlikte, köklerinden gelen müzikal elementleri caza uyarladıkları Sevda grubunu kurdular. Yarattığı füzyonla dikkatleri üstüne çeken grubun ünü İskandinavya’ya yayıldı ve böylece müzisyen, yıllarca sürecek İsveç Kültür Dairesi fonundan yararlanmaya başladı.

Maffy Falay aracılığıyla zamanın önemli müzisyenlerinden, Amerikalı trompet ustası Don Cherry ile tanışan Okay Temiz, Cherry’nin etnik tınılara olan ilgisinden oldukça etkilendi, hem Afrika ve Hindistan hem de kendi köklerinden gelen müzikleri derinlemesine araştırmaya başladı. Türkiye’den getirdiği kayıtları Cherry’ye dinletti, bunları fantastik bulan ve bebop’a benzeten trompetçi, duyduklarını müziğinde kullanmak istedi. Birlikte konserler verip plaklar dolduran ikiliye bir süre sonra Afrikalı basçı Johnny Dyani de katıldı.

Temiz’in Dyani ile olan iş birliklerinden bir diğeri de Güney Afrikalı trompetçi Mongezi Feza’nın dâhil olduğu Xaba grubu. Müzisyen, Afrika folkundan aldığı temel üzerinde serbest emprovizasyonla inşa edilen bu avangart müziğin en sevdiği projesi olduğunu söylüyor.

Türkiye motiflerinin global caz sahnesinde duyulmasını en çok sağlayan grupların belki de en başında, yakında Akbank Caz Festivali kapsamında izleyeceğimiz Oriental Wind’in geldiğini söylemek mümkün. 1977’de aynı adla yayımlanan efsane albümden sonra, yıllar içinde değişen İsveçli ve Türkiyeli müzisyen kadrosuyla grup, keman, saksafon, flüt, klarnet, bas ve piyano gibi Batı kökenli enstrümanlarla zurna, ney, kaval, ut, saz, gayda ve sipsi gibi bu toprakların çalgılarını bir araya getirip müziğe dair yeni sözler söylemeye devam ediyor. Sahnede çalarken, onlarca uzvu olan kocaman, yekpare bir organizma gibi görünen Oriental Wind’i izlemek, bugün de ilk günkü kadar özel bir tecrübe. Grubun Türkiye kolunda geçmişten günümüze, Aka Gündüz Kutbay, Hacı Tekbilek, Önder Focan, Ozan Musluoğlu gibi önemli müzisyenler bulunurken, Okay Temiz’in oğlu Tomi Temiz de ekibe son yıllarda piyanosunun başında eşlik ediyor.

25 koca sene Türkiye-İsveç arasında mekik dokuyan, her iki ülkedeki müzisyenlerin sirkülasyonunu sağlayan, hiç durmadan yaptığı üretimlerle kültürleri birleştiren ve yayımladığı Zikir, Dervish, Drummer Of Two Worlds gibi kült kayıtlarla caz sahnesini zenginleştiren Okay Temiz’in yurda dönmeden önceki son projelerinden biri de Magnetic Band’di. Çiftlik günlerinden aşina olduğu Trakya müziğinin ritimlerini, o yöreden çıkmış en yetenekli müzisyenlerle birlikte cazla tanıştıran grup,1995’te Finlandiya’da bir albüm kaydetti.

Eve Dönüş: İstanbul

Okay Temiz, 90’ların sonunda Kültür Bakanlığı desteğiyle İstanbul’a döndü. Son 20 yılda kendisinin zihninden çıkan onlarca projenin haricinde, Galata’daki atölyesinde paha biçilmez bir enstrüman arşivi oluşturdu. Bunların bir kısmını, babasından aldığı teknik beceri ve sanat okulunun torna tesviye bölümünden edindiği bilgiler sayesinde, bizzat elleriyle yaptı. İçine su doldurulup birbiri üzerine kapatılan iki metal tavaya, uzunlukları değişen, içi boş ve yine metal silindirlerin düşey olarak bağlanmasıyla oluşan, balinaların yaydığı frekansları taklit eden “su telefonu” gibi başka yerlerde görüp geliştirdiği enstrümanların dışında, kendi icadı olan çok sayıda enstrüman var. Bir Mısır ziyaretinden ilhamla yaptığı elektronik piramit, bardaklara kaynaklanan metal spiraller ve uzatılmış mala gibi gündelik malzemelerden üretilen yaratıcı örnekler, bunlardan bazıları. Müzisyen, bugün hâlâ perküsyon eğitimleri verdiği atölyesindeki yüzlerce enstrümanın kendisi bu dünyadan göçtükten sonra sahipsiz kalmaması için mekânı bir müzeye dönüştürmek niyetinde.

Kendi doğum günü olan 11 Şubat’ları, her sene bir başka toplumsal tema altında kurguladığı “Ritmin Günü” organizasyonuna adayan müzisyen, pandemiden sebep bu yıl haricinde, yine dünyanın her yerinden gelen müzisyenleri ve atölye öğrencilerini buluşturduğu toplam 17 konser verdi, sonuncusunun teması “iklim”di.

Yakın zamanda Akbank Caz Festivali’nin 30. yaşına özel olarak hazırlanan Dün, Bugün,Yarın derlemesinde, “Atlama” adlı özgün bir bestesiyle yer alan Okay Temiz, geçtiğimiz ay ise Belçikalı prodüktör soFa ve Alman müzisyen Houschyar ile kuşaklar arası ortaklığından çıkan Şelale albümünü yayımladı.

Bizi Takip Edin
TR EN
Etkinlikleri etiketlere göre filtreleyin
27 OCA PZT
1

18:00

Seminer Küratörler için Stratejik Planlama ve Proje Geliştirme - I

Çevirimiçi Platform – Zoom

28 OCA SAL
2

18:00

Seminer Küratörler için Stratejik Planlama ve Proje Geliştirme - II

Çevirimiçi Platform – Zoom

18:30

Film Neandria

Akbank Sanat

29 OCA ÇAR
1

19:00

Atölye Malzeme: Toprak

Çevirimiçi Platform – Zoom

30 OCA PER
2

18:00

Seminer Önleyici Koruma: Paketleme, Taşıma ve Depo Yönetimi - I

Çevirimiçi Platform – Zoom

19:00

Atölye Malzeme: Toprak

Çevirimiçi Platform – Zoom

31 OCA CUM
1

19:00

Atölye Malzeme: Toprak

Çevirimiçi Platform – Zoom

01 ŞUB CMT
4

13:00

Atölye Malzeme: Toprak

Çevirimiçi Platform – Zoom

15:00

Atölye Sahne Direktifi

Akbank Sanat

16:00

Çocuk Ailece İleri Dönüşüm: Mozaik Atölyesi (4-8 Yaş)

Akbank Sanat

17:15

Çocuk Ailece İleri Dönüşüm: Heykel Atölyesi (4-8 Yaş)

Akbank Sanat

02 ŞUB PAZ
-
03 ŞUB PZT
1

18:00

Seminer Önleyici Koruma: Paketleme, Taşıma ve Depo Yönetimi - II

Çevirimiçi Platform – Zoom

04 ŞUB SAL
1

18:30

Film Hayvan

Akbank Sanat

05 ŞUB ÇAR
1

18:30

Söyleşi Çevre Dostu, Sürdürülebilir Film Yapımı

Akbank Sanat

06 ŞUB PER
2

14:00

Atölye Alfabe Deneysel Fotoğraf Atölyesi (Şubat - 1. Grup)

Akbank Sanat

18:30

Söyleşi Film ve Dizilerde Çevre Dostu Hikâye Anlatıcılığı

Akbank Sanat

07 ŞUB CUM
1

18:30

Seminer Film ve Medya Eğitiminde Sürdürülebilirlik

Akbank Sanat

08 ŞUB CMT
6

10:30

Atölye Alfabe Deneysel Fotoğraf Atölyesi (Şubat - 2. Grup)

Akbank Sanat

12:00

Çocuk Akbank Çocuk Tiyatrosu "Ne Olacağım Ben?"

Akbank Sanat

14:00

Çocuk Sanat Yansıtır: Renkli Duygular (7-12 yaş)

Akbank Sanat

15:00

Atölye Oyunculuk Arayışında Müzikal Yaklaşımlar

Akbank Sanat

15:30

Çocuk Sanat Dengeler: Geometrik Desenler (5-8 yaş)

Akbank Sanat

17:00

Çocuk Sanat Şekillendirir: Heykel Bahçesi (7-12 yaş)

Akbank Sanat

09 ŞUB PAZ
-
10 ŞUB PZT
1

20:00

Seminer Sanat ve Çocuklar Üzerine Farklı bir Bakış

Çevirimiçi Platform – Zoom

11 ŞUB SAL
2

18:30

Film Hüzünlü Yaban Hayat (Weemoed en Wildernis)

Akbank Sanat

20:00

Seminer Sanat ve Çocuklar Üzerine Farklı bir Bakış

Çevirimiçi Platform – Zoom

12 ŞUB ÇAR
2

18:30

Seminer Merdivenler ve Yokuşlar

Akbank Sanat

20:00

Seminer Sanat ve Çocuklar Üzerine Farklı bir Bakış

Çevirimiçi Platform – Zoom

13 ŞUB PER
4

18:00

Seminer Işıkla Anlatmak

Çevirimiçi Platform – Zoom

18:30

Seminer Platon’un Mağarasına Dönüş: Yapay Zeka, Büyük Veri ve Siyasal Sistemlerin Geleceği

Akbank Sanat

19:30

Söyleşi Bir Diyalog Aracı Olarak: Onarmak

Akbank Sanat

20:00

Seminer Sanat ve Çocuklar Üzerine Farklı bir Bakış

Çevirimiçi Platform – Zoom

14 ŞUB CUM
-
15 ŞUB CMT
4

12:00

Çocuk Bi’ Şehir: Kayıp Seslerin Yolculuğu (5-9 Yaş)

Akbank Sanat

13:30

Çocuk Kitaplığımda Bi’İstanbul: Kitap Dekoru Atölyesi (5-9 Yaş)

Akbank Sanat

15:00

Atölye Sözün Doğuşu

Akbank Sanat

15:00

Atölye İleri Dönüşüm Atölyeleri: Atık Malzemelerle Yaratıcı Baskılar

Akbank Sanat

16 ŞUB PAZ
2

14:00

Atölye Alfabe Deneysel Fotoğraf Atölyesi (Şubat - 1. Grup)

Akbank Sanat

17:00

Atölye Alfabe Deneysel Fotoğraf Atölyesi (Şubat - 2. Grup)

Akbank Sanat

Etkinliği takviminize ekleyin

E-Bülten'e üye olun