Blog

Nuri Bilge Ceylan’ın metamorfozu: Koza

Blog
Nuri Bilge Ceylan’ın metamorfozu: Koza

25.03.2024

Yazı: Merdan Çaba Geçer

Nuri Bilge Ceylan’ın metamorfozu: Koza

“Ceylan’ın filmi yaşlanma ve ölümü, kederli doğanın ortasında yas yüzünden dilsiz kalan insanı ele alırken, Benjamin’in ‘doğal tarih’ olarak adlandırdığı şeyi tasvir eder; yani zamanın kaçınılmaz işleyişine tabi doğal bir yaratık olan insanla, acılı ve devamlı bozulma, çözülme ve nihayetinde yok olma süreçleriyle ilgilenir. Böyle bir yazgının faniliği, kedi cesedi ve sudaki kuş cesedi imgelerinde sunulur. Bunlar hepimizin başına gelecekleri çıtlatır, haber verir. Tam da bu ‘doğal tarih’ kavramı ve ‘ölüm döngüsü’ olarak ‘yaşam döngüsü’, Ceylan’ın filmine o büyüleyici adı verir: Koza.” - Nuri Bilge Ceylan Sineması: Türkiyeli Bir Sinemacının Küresel Hayal Gücü (Bülent Diken, Graeme Gilloch, Craig Hammond)

Koza. Metamorfozun gerçekleştiği yer, dönüşümün yaşandığı evre. Büyümesini tamamlayan tırtılın, yetişkin forma geçiş süresinde vücut değişimini tamamladığı tabaka. Potansiyelin gerçekleştirilip, ipek böceği olma yolculuğu. Kendini ararken fotoğraf sanatıyla hemhâl olmuş bir sanatçının, çağımızın en önemli sinemacılarından birine evrilişinin habercisi…

Nuri Bilge Ceylan’ın kozasından çıkıp ilk filmi için kollarını sıvaması, 1993 senesine, sinema eğitimini yarıda bıraktığı yıllara tekabül ediyor. Dijital kameraların henüz bu kadar yaygın olmadığı, dolayısıyla kısa film üretiminin çok daha çetin ve masraflı görüldüğü, ülkedeki kısa film festivallerinin ise iki elin parmağını geçmediği zamanlarda; teknik ve estetik birikimine rağmen ilk filmini çekmeye bir türlü cesaret edemeyen genç bir sanatçı, “kendisine ettiği işkenceleri artık sona erdirmek” için, 35mm filmlerini ve ikinci el kamerasını alıp memleketi Çanakkale’ye yol alıyor. Rejisini üstlenip, sinematografisi ve kurgusuna da bizzat el attığı, rolleri ise aile üyelerine verdiği bu mütevazı kısa metraj; en prestijli film festivallerinden Cannes’a seçilen ilk Türkiye yapımı olarak sinema tarihimizde bir dönüm noktası oluveriyor.

Her kısa film, yaratıcısının sonraki işlerine dair ipuçlarına gebedir. Bugün artık sineması fotoğraf estetiğiyle özdeşleşmiş ve fotoğrafçı kimliğiyle de aktif olarak üretimde bulunan Nuri Bilge Ceylan, hem sinema tarihinin başlangıcına hem de kendi kişisel geçmişine göz kırparcasına bir düzine eski fotoğraftan oluşan bir sekansla başlıyor Koza’ya. Sonrasında ise kendimizi siyah beyaz, durağan ama bir o kadar çarpıcı görüntülerden oluşan plan sekanslara ve birbirinden bağımsız gibi gözüken bir takım şiirsel imgelere bırakıyoruz: Rüzgârda hışırdayan ağaçlar, ölü bir kuş, aralarındaki mesafeyi hissettiren yaşlı bir çift, gizemli bir çocuk, çürümekte olan bir kedi, dağılmakta olan bulutlar… Resmî sinopsisinde yeniden birlikte olmayı deneyen ama bunu belli ki beceremeyen yaşlı bir çiftin hikayesi olarak tanımlanan filmde yaşam ve ölüm, gençlik ve yaşlılık, güzellik ve dehşet -tıpkı hayat gibi- iç içeler. Çifte eşlik eden görüntüler anlam açısından öylesine muğlak, imgeler öylesine yoğun ki ortaya çıkan anlatı, tamamen seyirci yorumuna dayalı bir forma bürünüyor. Hem hayatın hem ölümün döngüsü oluyor Koza; izleyen nereden bakmayı seçerse…

Gerek yer verdiği pastoral kareler gerek minimalist yapısı gerek ise anlamı görüntülerle oluşturmadaki ısrarıyla Nuri Bilge Ceylan sinemasının ilk emarelerini veren film, artık diyalogla pek içli dışlı güncel işlerinin aksine, diyaloglardan yoksun öte yandan. Onlar yerini, belki abartılı olarak nitelendirilebilecek bir ses tasarımına bırakmış. Muhtemelen biraz da teknik yetersizlik nedeniyle tek bir kelime işitmiyoruz lakin henüz ilk sinemasal denemesinde varoluşsal iç sıkıntısının, yabancılaşmanın, melankolinin, ölümlülüğün ve beraberken yalnız olabilmenin hâleti ruhiyesini layıkıyla sirayet ettiriyor Nuri Bilge Ceylan.

Koza’nın kompozisyonlardan müziklerine, anlatı dilinden yer verdiği temalara, -yönetmenin büyük saygı duyduğunu bildiğimiz- Andrey Tarkovski’nin etkisi nasıl bariz şekilde hissediliyorsa; sesini arayan bir sinemacının ulusal ve uluslararası arenada getirdiği büyük ses, kendinden sonra kısa film formunda üreten nice sanatçıya da zamanla ilham oldu. Ceylan her ne kadar geriye dönüp baktığında filmini “umutsuz bir deneme” olarak adlandırıyor olsa da sinema anlayışını örnek alan ve hatta onu taklit eden nice sinemacıyı peşinden sürükledi. Ayrıca Taşra Üçlemesi’ne (Kasaba, Mayıs Sıkıntısı, Uzak) giden yolların taşlarını döşemesiyle de, sinema tarihimizde özel bir yere sahip Koza.

Yaşayan en maharetli sinemacılardan birinin  ayak seslerini yaklaşık 20 sene önce işittiren Koza, 20. Akbank Kısa Film Festivali’nin onur konuğu olacak Nuri Bilge Ceylan’ın sinemasına ilgi besleyenlerin şüphesiz ki gözden kaçırmaması gereken bir seyirlik. Kozasından çıkmak isteyen daha nice sinemacıya ilham olacağı muhakkak…

Bunlar da ilginizi çekebilir

Bizi Takip Edin
TR EN
Etkinlikleri etiketlere göre filtreleyin
22 EYL PZT
-
23 EYL SAL
-
24 EYL ÇAR
-
25 EYL PER
-
26 EYL CUM
-
27 EYL CMT
2

19:00

Konser Nilüfer Verdi Trio “Playing Tunes for Peace”

Yeldeğirmeni Sanat Merkezi

20:45

Konser İlhan Erşahin’s İstanbul Sessions

Müze Gazhane

28 EYL PAZ
3

11:00

Konser Maya Perest

Sakıp Sabancı Müzesi

15:00

Konser Kind of Six

Yeldeğirmeni Sanat Merkezi

19:00

Konser Raül Refree Presents “El Espacio Entre”

Yeldeğirmeni Sanat Merkezi

29 EYL PZT
-
30 EYL SAL
3

18:00

Konser Ahmet Ali Arslan “Manastır”

All Saints Moda Kilisesi

18:30

Söyleşi Beni Bu Şarkılar Mahvetti: 35. Akbank Caz Festivali Özel

Bant Mag. Havuz / Bina

21:00

Konser Sista Sound presents: Özge Ürer, Deniz Taşar, Kamucan Yalçın & Ana Flávia

Bant Mag. Havuz / Bina

01 EKİ ÇAR
4

19:30

Konser Joel Lyssarides & Georgios Prokopiou

Arter

21:30

Konser Caz Kulüpleri Gecesi: Berkay Sümbül Quintet

Bova

21:30

Konser Caz Kulüpleri Gecesi: Yeşim Pekiner Quintet “Reflections on a Jade”

Nardis Jazz Club

21:30

Konser Caz Kulüpleri Gecesi: Batu Şallıel and İstanbul Swing Cats

Pera 77

02 EKİ PER
2

20:30

Konser Chief Adjuah

Zorlu PSM, Turkcell Platinum Sahnesi

22:00

Konser Niechęć "Distaste"

Frankhan

03 EKİ CUM
2

20:30

Konser Jazz Meets Rap

Alan Kadıköy

21:00

Konser All Night Jazz: Jitwam (DJ Set), Chez Damier (DJ Set), Grup Ses (DJ Set)

Frankhan

04 EKİ CMT
5

11:00

Çocuk Atölyesi Çılgın Çocuk Orkestrası (9-12 Yaş)

Akatlar Kültür Merkezi

13:00

Söyleşi Caz Ağı Paneli: Türk Medyası Caz Ritmini Yakalayabiliyor mu?

Salon İKSV

13:00

Atölye Üretim Kaydı ile Müzik Yolculuğunun Kaydını Tutmak Atölyesi

Zuhal Müzik Kanyon

20:00

Konser Ali Perret “Octopus Band”

Akatlar Kültür Merkezi

21:30

Konser Enji

Salon İKSV

05 EKİ PAZ
3

11:00

Çocuk Atölyesi Çılgın Çocuk Orkestrası (6-9 Yaş)

Bağlarbaşı Kültür Merkezi

15:00

Söyleşi Caz Tarihinin Dönüm Noktaları

Bağlarbaşı Kültür Merkezi

19:30

Konser Önder Focan & Yavuz Darıdere "Legendary Hammond Trio" ve Konukları

Bağlarbaşı Kültür Merkezi

06 EKİ PZT
-
07 EKİ SAL
3

21:30

Konser Caz Kulüpleri Gecesi: Ömercan Şakar "Project OM 4.0"

Nardis Jazz Club

21:30

Konser Caz Kulüpleri Gecesi: Sinem İslamoğlu Group “Neo-Soul Vibes”

Pera 77

21:30

Konser Caz Kulüpleri Gecesi: Dilan Balkay

Bova

08 EKİ ÇAR
2

20:30

Konser RYMDEN (Bugge Wesseltoft, Dan Berglund, Magnus Öström)

Zorlu PSM, Turkcell Platinum Sahnesi

21:30

Konser Alfredo Rodriguez & Pedrito Martinez

Babylon

09 EKİ PER
2

19:30

Konser Mehmet Uluğ Gecesi: Adam Rudolph’s “Invisible Threads”

Arter

21:30

Konser Jaubi

Salon İKSV

10 EKİ CUM
2

20:30

Konser Eliane Elias

Zorlu PSM, Turkcell Platinum Sahnesi

22:00

Konser Kinga Głyk

Frankhan

11 EKİ CMT
4

13:00

Söyleşi fugamundi x Hakan Bıçakçı Caz Dinleme Kulübü: Caz ve Sinemada Gerilim

Postane İstanbul

15:00

Söyleşi Edebiyat ve Caz

Arter

20:30

Konser Bohren Und Der Club Of Gore

Borusan Müzik Evi

20:30

Konser The Brandee Younger Trio

Zorlu PSM, Turkcell Platinum Sahnesi

12 EKİ PAZ
1

20:30

Konser Aaron Parks Little Big

Zorlu PSM, Turkcell Platinum Sahnesi

Etkinliği takviminize ekleyin

E-Bülten'e üye olun